27 marca 2006 r. zmarł Stanisław LEM (ur. 12 września 1921 r.), pisarz science-fiction, filozof, futurolog i eseista, satyryk.
Studiował medycynę, przerwaną w okresie okupacji niemieckiej, kiedy pracował jako spawacz i pomocnik mechanika (potem samochody i majsterkowanie przy nich stało się jego wielką namiętnością). Po wojnie studia kontynuował na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, dokąd w 1946 przeniosła się rodzina Lema. W 1949 roku otrzymał absolutorium na studiach medycznych, ale postanowił nie zdawać końcowych egzaminów, aby uniknąć dożywotniego przydziału wojskowego.
Pierwsze utwory literackie – wiersze – zamieszczał w czasopismach (“Kuźnica”,”Tygodnik Powszechny”, “Nowy Świat Przygód”). Pierwszą powieść fantastyczną „Człowiek z Marsa” opublikował w odcinkach w czasopiśmie „Nowy Świat Przygód” w 1946 r.
Ważnym momentem w rozwoju intelektualnym Lema była praca młodszego asystenta w Konwersatorium Naukoznawczym prowadzonym przez dra Mieczysława Choynowskiego.
W 1951 r. powstaje pierwsza powieść fantastyczna Lema wydana w formie książkowej Astronauci. Jej sukces sprawił, że Lem postanowił zająć się głównie pisaniem kolejnych książek z dziedziny fantastyki naukowej.
Lem staje się jednym z największych pisarzy w historii science-fiction. Książki Lema dzieli się najczęściej na dwie kategorie, te utrzymane w tonie poważnym (Eden, Powrót z gwiazd, Solaris, Opowieści o pilocie Pirxie ) oraz utwory o zabarwieniu groteskowym czy żartobliwym (Dzienniki gwiazdowe, Pamiętnik znaleziony w wannie, Cyberiada, Wizja lokalna).
W latach 1983-1988 pisarz przebywał na emigracji. Najpierw w Berlinie jako stypendysta Wissenschaftskolleg, potem w Wiedniu. Po powrocie do Polski zamieszkał w Krakowie. W ostatnich latach życia Lem był przede wszystkim felietonistą. Jego teksty pojawiały się w “Tygodniku Powszechnym” oraz w miesięczniku “Odra”. Felietony dotyczyły głównie teraźniejszości i przyszłości szeroko pojętej cywilizacji.
Choć w swoich książkach Lem odnosił się z uznaniem dla postępu technologicznego, nie miało to przełożenia na praktykę dnia codziennego – nigdy nie nauczył się korzystać z komputera i do końca życia pozostał wierny maszynie do pisania.
Zmarł 27 marca 2006 roku. Urnę z jego prochami złożono na Cmentarzu Salwatorskim.
Stanisław Lem posiadał kilka doktoratów honoris causa (m.in. Politechniki Wrocławskiej, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Lwowskiego i Uniwersytetu w Bielefeld). W roku 1973 pisarzowi przyznano honorowe członkostwo amerykańskiego stowarzyszenia Science Fiction Writers of America. Odznaczony orderem Orła Białego w 1996 r. Nazwiskiem Lema nazwano planetoidę oraz pierwszego polskiego satelitę naukowego.
Utwory Stanisława Lema były wielokrotnie przenoszone na ekran. Pisarz znany był z krytycznego stosunku do tych filmów. W pełni zaakceptował jedynie film “Przekładaniec” z 1968 roku w reżyserii Andrzeja Wajdy, do którego napisał scenariusz – według własnego opowiadania “Czy pan istnieje Mr Jones?”
[Bibliografia: Stanisław Lem – życie i twórczość [w:] culture.pl; Twarze i maski Stanisława Lema [w:] culture.pl; Stanisław Lem [w:] pl.wikipedia.org]
[zdjęcie: Stanisław Lem, fot. Aleksander Jalosinski / Forum; źródło: culture.pl]
książki, w których Lem mówi o sobie:
Autobiografia Wysoki zamek – napisane cudownym językiem, pełne dystansu i humoru wspomnienia dzieciństwa i lat młodości. Książka zawiera również młodzieńcze wiersze Autora.
“… byłem potworem. (…), z pewną przesadą, może; ale to, że terroryzowałem otoczenie, zwłaszcza jako zupełny malec, jest prawdą. Jadać godziłem się, kiedy ojciec, stojąc na stole, na przemian otwierał i zamykał parasol, albo znów karmić można mnie było tylko pod stołem…
Nauczyłem się pisać w czwartym roku życia, niemniej nie miałem tą drogą niczego specjalnie rewelacyjnego do zakomunikowania. Pierwszy list, jaki napisałem do ojca, ze Skolego, dokąd pojechałem z matką, był lakoniczny, donosił o samodzielnym wykupkaniu się w prawdziwym wiejskim klozecie z dziurą w desce. Nie donosiłem już, że do tejże dziury wrzuciłem wszystkie klucze naszego gospodarza-doktora…”
Wywiad-rzeka Świat na krawędzi
W rozmowie z Tomaszem Fiałkowskim Stanisław Lem błyskotliwie i z ironicznym dystansem opowiada o swoich fascynacjach, o rzeczach, które wywarły wpływ na jego twórczość, ale także o współczesnym świecie i najważniejszych jego problemach.
Tako rzecze… Lem
wywiad ze Stanisławem Lemem, który przeprowadził krytyk i historyk literatury Stanisław Bereś.
Lem “mówi o dzieciństwie i młodości; o fascynacjach oraz rozczarowaniach lekturowych i filmowych; o historii i “drugim dnie” własnych książek; o problemach współczesności,których dostarcza rozwijająca się coraz szybciej nauka – jak zawsze żywo, przenikliwie i dalekowzrocznie.” (źródło opisu: Wydawnictwo Literackie, 2002 )